Z dniem 20 maja 2016 r. oraz 1 stycznia 2017 r. zmianie ulegną przepisy ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. prawo o stowarzyszeniach (dalej: u.p.s.). Zakres nowelizacji jest dość szeroki. Prace nad nowelizacją rozpoczęto już w roku 2011 dyskusją na portalu ngo.pl. Dyskusja ta została następnie przeniesiona pod patronat Kancelarii Prezydenta RP w roku 2012. Wypracowane w ramach szerokich konsultacji i prac społeczników pod egidą Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych założenia, zostały przyjęte jako podstawa prac oraz w dużej mierze znalazły swoje odbicie w przygotowanej nowelizacji.

Zmiany przepisów przebiegać będą dwoma etapami – etap pierwszy to nowelizacja, która wejdzie w życie z dniem 20 maja bieżącego roku i jest to największa część zmian. Drugi etap to zmiany, które wejdą w życie z dniem 1 stycznia 2017 r.

Do najważniejszych zmian wchodzących w życie od 20 maja 2016 r. zaliczyć można zmniejszenie się liczby członków niezbędnych do założenia stowarzyszenia, uregulowanie odpowiedzialności za czynności podejmowane przez stowarzyszenie przed rejestracją, zwolnienie z kosztów postępowania sądowego przed Krajowym Rejestrem Sądowym (dalej: KRS), uregulowanie trybu dokonywania czynności pomiędzy stowarzyszeniem a członkami jego zarządu, rezygnacja z udziału organu nadzoru, w postępowaniu przed KRS.

Jednym z podstawowych założeń nowelizacji było również zapewnienie realnej możliwości wyboru pomiędzy dwoma formami stowarzyszeń tych zarejestrowanych w KRS i posiadających osobowość prawną oraz tych bez osobowości prawnej. Aktualnie stowarzyszenia zwykłe mają bardzo wąskie możliwości działania, co często powoduje wybór stowarzyszenia z pełną osobowością prawną.

Z dniem 1 stycznia 2017 r. wejdą w życie zmiany, których celem będzie umożliwianie przekształcania stowarzyszenia zwykłego w stowarzyszenie z osobowością prawną, zarejestrowane w KRS.

Niniejszy artykuł będzie omawiał najważniejsze zmiany w ustawie prawo o stowarzyszeniach, jak również przedstawi konsekwencje wprowadzonych zmian.

Zmiany wchodzące w życie z dniem 20 maja 2016 r.

• Działalność rzecznicza stowarzyszeń

Pierwsza ze zmian dotyczy pewnych ogólnych reguł działalności stowarzyszeń. Zgodnie z treścią znowelizowanego art. 1 ust. 3 u.p.s. celem tworzenia stowarzyszeń ma być zapewnienia udziału organizacji pozarządowych w procesach tworzenia się polityk publicznych. Zgodnie z treścią nowelizowanych przepisów celem działalności stowarzyszenia może być reprezentowanie interesów swoich członków wobec władzy publicznej. Regulacja ta ma na celu podwyższenie stopnia ugruntowania prawa stowarzyszeń do działalności rzeczniczej.

• Wynagrodzenia dla członków zarządu stowarzyszenia

Kolejna zmiana dotyczyć będzie art. 2 u.p.s. W obecnie obowiązującym stanie prawnym - w myśl regulacji ustawowej - działalność stowarzyszeń opierała się na pracy społecznej członków stowarzyszenia. Przepisy dopuszczały również możliwość zatrudniania przez stowarzyszenia pracowników. Zgodnie z nową treścią art. 2 ust. 3 u.p.s. stowarzyszenie w dalszym ciągu będzie opierało swoją działalność na pracy społecznej swoich członków. W dalszym ciągu również do prowadzenia swych spraw stowarzyszenie będzie mogło zatrudniać pracowników. Ustawodawca dodał jednak wprost sformułowanie pozwalające na zatrudnianie w stowarzyszeniu członków tego stowarzyszenia. Zgodnie z nowym brzmieniem art. 2 ust. 3 u.p.s. „Stowarzyszenie opiera swoją działalność na pracy społecznej swoich członków. Do prowadzenia swych spraw stowarzyszenie może zatrudniać pracowników, w tym swoich członków.” Z treści ww. przepisu wynika, że generalna zasada funkcjonowania Stowarzyszenia to działania oparte na pracy społecznej jego członków. Jednak możliwe jest również zatrudnianie i to zatrudnianie zarówno osób spoza stowarzyszenia, jak i członków stowarzyszenia do pracy w stowarzyszeniu za wynagrodzeniem.

Dodatkowo z treści nowelizowanego art. 10 ust. 1 pkt. 5a u.p.s. wynika uprawnienie władz stowarzyszenia do określenia w statucie możliwości otrzymywania przez członków zarządu wynagrodzenia za czynności wykonywane w związku z pełnioną funkcją. Wskazany przepis powoduje, że członkowie zarządu stowarzyszenia będą mogli otrzymywać wynagrodzenie za samo pełnienie funkcji członka zarządu. Istotnie zarządzanie stowarzyszeniem z pewnością rodzi dla członków zarządu określone obowiązki związane z kontrolowaniem pracy stowarzyszenia, pozyskiwaniem środków na działanie w postaci darowizn, dotacji, czasami również zarządzanie działalnością odpłatną czy też gospodarczą w stowarzyszeniu (o ile działalność taka jest prowadzona). Wszystkie te obowiązki wymagają od członków zarządu poświęcenia określonej ilości czasu na ich wykonanie, powoduje to, że racjonalnym jest umożliwienie pobierania członkom zarządu wynagrodzenia za wykonywanie swojej funkcji.

Należy też zauważyć, że powyższa regulacja jest niezwykle potrzebna z praktycznego punktu widzenia. Na chwilę obecną bowiem zasady wynagradzania członków stowarzyszenia, a w szczególności członków zarządu nie były jednoznacznie i jasno określone i wzbudzały bardzo wiele kontrowersji w praktyce funkcjonowania stowarzyszeń. Tematyka związana z możliwościami wynagradzania członków (w tym również członków zarządu stowarzyszenia) była już przedmiotem orzecznictwa sądowego. Szczególnie często powoływanym w tym zakresie orzeczeniem jest postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 7 kwietnia 1992 r. (sygn. akt I ACr 130/92). Zgodnie z jego treścią "Oparcie działalności stowarzyszenia na pracy społecznej członków nie wyłącza możliwości poddania pewnej sfery działalności regułom odpłatności. Możliwość łączenia członkostwa z pracą na rzecz stowarzyszenia może dotyczyć w ograniczonym zakresie także członków zarządu (...) Zakres ograniczenia powinien wynikać ze ścisłej konieczności poświęcenia przez członka zarządu stowarzyszenia takiej ilości czasu na sprawy związane z zarządzaniem, która odpowiada całodziennemu zatrudnieniu i uniemożliwia podjęcie zatrudnienia u innego pracodawcy.". W praktyce zatrudnianie członków zarządu w stowarzyszeniach rodziło znaczne obawy władz stowarzyszenia i było niezwykle rzadko stosowane, pomimo, że przepisy jak i orzecznictwo możliwość taką dopuszczało.

• Ilość członków stowarzyszenia, wybór i odpowiedzialność zarządu

Jedną z ważniejszych zmian jest znowelizowanie treści art. 9 u.p.s. Zgodnie z jego nowym brzmieniem liczba osób niezbędnych do założenia stowarzyszenia to 7. Powyższa zmiana jest wynikiem realizacji licznych postulatów przedstawionych z trakcie społecznych konsultacji projektu. W praktyce zebranie 15 członków stowarzyszenia niezbędnych do jego założenia, a następnie utrzymanie takiej ich ilości po to, aby stowarzyszenie mogło dalej funkcjonować bardzo często było problematyczne. Wymóg ten często powodował, że liczba członków stowarzyszenia była w sposób sztuczny utrzymywana na wymaganym poziomie, w rzeczywistości jednak część członków stowarzyszenia nie wykazywała żadnego zaangażowania w działania stowarzyszenia.

Kolejnym elementem nowelizacji jest umożliwienie stowarzyszeniom wyboru władz (w szczególności zarządu), jeszcze przed rejestracją stowarzyszenia. W obecnie obowiązującym stanie prawnym przepisy stanowiły, że nowoutworzone stowarzyszenie jeszcze przed rejestracją nie wybierało członków zarządu, ale komitet założycielski i to właśnie komitet założycielski wykonywał wszystkie czynności związane z rejestracją stowarzyszenia. Dopiero po rejestracji stowarzyszenie wybierało zarząd, który kierował dalszą jego działalnością.

Obecnie obowiązujące przepisy nie regulują w żaden sposób kwestii odpowiedzialności członków zarządu stowarzyszenia. Brak też jakichkolwiek regulacji na temat możliwości i zasad dokonywania czynności przez stowarzyszenie, jeszcze przed jego wpisaniem do KRS, czyli przed uzyskaniem osobowości prawnej. Nowelizowana ustawa zostanie wzbogacona o takie właśnie przepisy. Zgodnie z nowym brzmieniem art. 17 ust. 2 u.p.s. za czynności niezbędne do rozpoczęcia działalności przez stowarzyszenie dokonane na rzecz stowarzyszenia, jeszcze przed jego wpisem do KRS odpowiadać będą członkowie zarządu, solidarnie. Pierwszą konsekwencją takiego zapisu będzie fakt, że stowarzyszenie będzie miało pełne prawo podejmować działania, dokonywać czynności prawnych, jeszcze przed wpisem tego stowarzyszenia do KRS. Do tej pory ustawa o stowarzyszeniach możliwości takiej nie przewidywała. Drugą konsekwencją tej zmiany będzie określenie zasad odpowiedzialności za dokonane przed rejestracją czynności. Odpowiedzialność za te czynności będzie ciążyła na członkach zarządu niezarejestrowanego jeszcze stowarzyszenia i będzie ona solidarna, co oznacza, że wierzyciel będzie mógł dochodzić zobowiązania od każdego z członków zarządu z osobna, a zapłata przez któregokolwiek z członków zarządu będzie zwalniała z odpowiedzialności pozostałych. Takie zasady odpowiedzialności będą się zmieniały z chwilą wpisu stowarzyszenia do KRS. Od momentu wpisu do KRS odpowiedzialność za czynności zawarte przed rejestracją przejdzie na stowarzyszenie, będzie ono odpowiadało za te zobowiązania, tak jak za zobowiązania zaciągnięte przez siebie. Wyraźne uregulowanie w ustawie możliwości i zasad dokonywania czynności przez stowarzyszenie jeszcze przed rejestracją jest niezwykle pozytywną zmianą. Dokonywanie czynności jeszcze przed rejestracją jest czasem wręcz niezbędne. Typowym przykładem takich czynności są umowy najmu lokalu, w którym stowarzyszenie ma prowadzić działalność. Podobnie wymienić można innego rodzaju umowy przedwstępne dotyczące podejmowanych przez stowarzyszenie po rejestracji działań.  

• Terenowe jednostki organizacyjne stowarzyszeń

Znaczny zakres zmian wprowadzony został do treści ustawy prawo o stowarzyszeniach w zakresie uregulowań dotyczących jednostek organizacyjnych stowarzyszeń. Wprowadzone zostaną dwa nowe przepisy regulujące możliwości i zasady tworzenia przez stowarzyszenia terenowych jednostek organizacyjnych.

Pierwsza ze wskazanych regulacji (art. 10a u.p.s.) stanowi o zakresie i sposobie, w jaki kwestia jednostek terenowych powinna zostać określona w statucie stowarzyszenia. Obecnie przepisy nie regulowały w sposób precyzyjny, co tak naprawdę powinien regulować statut stowarzyszenia w odniesieniu do jego terenowych jednostek. Zgodnie z treścią znowelizowanych przepisów, jeżeli władze stowarzyszenia zdecydują się umożliwić tworzenie terenowych jednostek organizacyjnych to w statucie stowarzyszenia powinny znaleźć się odpowiednie zapisy dotyczące, m. in.:

1. zasad tworzenia oraz rozwiązania terenowej jednostki organizacyjnej;
2. struktury organizacyjnej terenowej jednostki organizacyjnej;
3. organów terenowej jednostki organizacyjnej, w tym zarządu, oraz tryb dokonywania ich wyboru lub powoływania;
4. możliwości otrzymywania przez członków zarządu terenowej jednostki organizacyjnej wynagrodzenia za czynności wykonywane w związku z pełnioną funkcją, w przypadku gdy w statucie stowarzyszenia przewidziano możliwość otrzymywania takiego wynagrodzenia przez członków zarządu stowarzyszenia.

Ta sama regulacja prawna stanowi, że terenowa jednostka organizacyjna prowadzić będzie działalność na podstawie statutu stowarzyszenia. Dodatkowo na zasadach i w trybie określonym w statucie terenowa jednostka organizacyjna może przyjąć regulamin określający szczegółową jej organizację i sposób działania. Regulacja ta zapewnić ma spójność/zbieżność podejmowanych przez stowarzyszenie i jego oddziały działań i co za tym idzie realizacje takich samych celów statutowych.

Podobnie jak w chwili obecnej, również znowelizowana ustawa przewidywać będzie dwa rodzaje terenowych jednostek – jednostki z osobowością prawną i jednostki bez osobowości prawnej. Jeżeli jednostka będzie mogła uzyskać osobowość prawną, to możliwość taka powinna wynikać ze statutu stowarzyszenia. W takim przypadku statut stowarzyszenia powinien określać:

1. warunki, które muszą być spełnione, aby mogła ona uzyskać osobowość prawną;
2. zasady gospodarowania majątkiem;
3. sposób reprezentowania, w szczególności zaciągania zobowiązań majątkowych oraz zawierania umów z członkami jej zarządu;
4. szczegółowe zasady likwidacji.

Co ważne, po nowelizacji, prawo do złożenia wniosku o wpis oraz wniosku o wykreślenie terenowej jednostki organizacyjnej z KRS będzie przysługiwało nie zarządowi tego oddziału ale zarządowi stowarzyszenia. Zarząd stowarzyszenia będzie więc faktycznie podejmował decyzję o istnieniu lub nie oddziału stowarzyszenia. Jednocześnie, w przypadku wykreślenia z KRS terenowej jednostki organizacyjnej, stowarzyszenie wstępuje we wszystkie prawa i obowiązki tej jednostki. Również majątek tej jednostki po likwidacji pozostaje majątkiem stowarzyszenia.

Druga z wymienionych regulacji to art. 10b u.p.s. Na jego mocy wprowadzone zostały kompetencje stowarzyszenia w zakresie nadzoru nad działalnością podległych mu jednostek organizacyjnych. Organem nadzorującym pracę jednostki organizacyjnej ma być zarząd stowarzyszenia. Do uprawnień zarządu należeć będzie m. in. możliwość powołania zarządu komisarycznego w jednostce terenowej w sytuacji, gdy działalność jednostki wykazuje rażące lub uporczywe naruszanie przepisów prawa lub statutu stowarzyszenia. Zarząd komisaryczny powoływany będzie na okres niezbędny do usunięcia nieprawidłowości, nie dłuższy jednak niż przewidziany w statucie stowarzyszenia. Podkreślić należy bowiem, że możliwość oraz zasady powoływania zarządu komisarycznego, jak również sposób reprezentowania jednostki przez ten zarząd powinna zostać określona w statucie stowarzyszenia. 

• Czynności pomiędzy stowarzyszeniem i członkiem zarządu stowarzyszenia

Zmianą o dużej doniosłości praktycznej jest nowa regulacja zasad dokonywania czynności pomiędzy członkami zarządu stowarzyszenia, a stowarzyszeniem. Do art. 11 u.p.s. dodany zostanie ust.4 w myśl którego w umowach między stowarzyszeniem a członkiem zarządu oraz w sporach z nim stowarzyszenie reprezentuje członek organu kontroli wewnętrznej wskazany w uchwale tego organu lub pełnomocnik powołany uchwałą walnego zebrania członków (zebrania delegatów). Powyższa regulacja wyjaśni liczne wątpliwości dotyczące czynności pomiędzy członkami zarządu a stowarzyszeniem, dla przykładu zatrudniania członków zarządu. W chwili obecnej przepisy nie regulowały w żaden sposób zasad według, których dokonywane były czynności pomiędzy członkami zarządu a stowarzyszeniem. W związku z tym czynności te w większości przypadków dokonywane były wg zasad ogólnych. Oznaczało to, że umowy z jednym członkiem zarządu podpisywał inny członek zarządu, zgodnie z zasadami reprezentacji określonymi w statucie. Wprowadzone nowelizacją reguły spowodują, że dokonywanie czynności pomiędzy członkami zarządu a stowarzyszeniem zbliżone zostaną do zasad przewidzianych w kodeksie spółek handlowych i w prawie spółdzielczym. Nowelizowana ustawa będzie przewidywała dwie możliwości reprezentowania stowarzyszenia przy zawieraniu takiej czynności: pierwsza to reprezentacja przez członka organu kontroli wybranego uchwałą tego organu, czyli np. członka komisji rewizyjnej, druga to reprezentacja przez pełnomocnika powołanego uchwałą walnego zebrania członków. Regulacja ta wprowadza czytelne i jasne zasady dokonywania czynności pomiędzy członkami zarządu a stowarzyszeniem, jak również daje pewną rękojmię dokonywania ww. czynności pod kontrola komisji rewizyjnej ewentualnie walnego zgromadzenia.       

• Rezygnacja z udziału organu nadzorującego w postępowaniu rejestrowym

W obowiązującym obecnie stanie prawnym właściwy organ administracyjny nadzorujący działanie stowarzyszeń (starosta/wojewoda) ma prawo czynnie uczestniczyć w postępowaniu przed KRS, w szczególności ma możliwość zgłaszania uwag do dokumentów dołączanych do wniosku o rejestrację stowarzyszenia. Taki udział organu nadzoru znacznie wydłuża procedurę rejestrową. Aby doprowadzić do jej skrócenia w nowelizowanej ustawie wyeliminowano udział organu nadzoru w procedurze rejestracji. Konsekwencją zmian będzie skrócenie terminu na rozpatrzenie przez sąd rejestrowy wniosku o wpis stowarzyszenia do KRS. Organ nadzoru będzie natomiast posiadał dalej tzw. nadzór następczy, będzie bowiem zawiadamiany przez KRS o wpisie stowarzyszenia do rejestru, w szczególności KRS będzie przesyłał do organu nadzoru statut Stowarzyszenia.

• Koszty postępowania sądowego przed KRS w sprawach dotyczących stowarzyszeń

Nowelizowana ustawa zmieni art. 17 ust. 3 ustawy o stowarzyszeniach wprowadzając dla stowarzyszeń zwolnienie z kosztów postępowania sądowego przed KRS. Zwolnienie to będzie obejmowało procedurę wpisu do KRS, jak również procedurę związaną z rejestracją w KRS zmian. Opisaną zmianę ocenić należy pozytywnie, na chwilę obecną bowiem praktyka sądów w tym zakresie jest bardzo różna i niejednolita.

• Stowarzyszenia zwykłe

Jednym z głównych elementów, jak również jedną z głównych przyczyn nowelizacji (o czym była już mowa na wstępie), było wprowadzenie realnej możliwości wyboru rodzaju tworzonego stowarzyszenia. W obecnie obowiązującym stanie prawnym stowarzyszenia zwykłe (nieposiadające osobowości prawnej) tworzone są niezwykle rzadko, ze względu na niezwykle ograniczone możliwości działania i niewykle ograniczone możliwości pozyskiwania środków na swoja działalność. Największą zmianą jest przyznanie stowarzyszeniom zwykłym tzw. ułomnej osobowości prawnej. Zgodnie z nowym brzmieniem art. 40 u.p.s. stowarzyszenie zwykłe może we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywane. Przepisy stanowić będą, że tak jak dotychczas stowarzyszenie zwykłe nie będzie posiadało osobowości prawnej, jednak będzie miało możliwość dokonywać czynności prawnych we własnym imieniu, będzie więc miało zdolność do czynności prawnych. Po zmianach regulacji stowarzyszenia zwykłe będą również miały możliwość posiadania swojego własnego majątku. Przepisy określać będą możliwe źródła pochodzenia tego majątku, wśród nich znajdują się: składki członkowskie, darowizny, spadki, zapisy, dochody z majątku stowarzyszenia oraz ofiarności publicznej, jak również dotacje. Powyższe, czyli możliwość dokonywania czynności prawnych w połączeniu z możliwością posiada majątku, w tym również pochodzącego z dotacji czy zbiórek otworzy stowarzyszeniom zwykłym drogę do ubiegania się o granty, z co za tym idzie możliwość prowadzenia działalności (być może w niewielkim rozmiarze) finansowanej z dotacji i ofiarności publicznej. Tego rodzaju zmiana istotnie może spowodować wzrost znaczenia stowarzyszeń zwykłych przynajmniej wśród małych organizacji, które nie chcą prowadzić działalności odpłatnej czy gospodarczej, ale jednocześnie chciałyby w oparciu o dotacje czy też zbiórki publiczne realizować cele istotne np. dla niewielkich lokalnych społeczności.  

W ślad za możliwością dokonywania czynności oraz pozyskiwania majątku przez stowarzyszenie zwykłe, w ustawie określono również zasady odpowiedzialności członków stowarzyszenia zwykłego za zobowiązania. Mianowicie każdy z członków stowarzyszenia będzie odpowiadał za zobowiązania stowarzyszenia zwykłego bez ograniczeń całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi członkami oraz ze stowarzyszeniem. Odpowiedzialność ta będzie powstawała w sytuacji, w której egzekucja z majątku stowarzyszenia zwykłego okaże się bezskuteczna. Regulacja ta podobna dla przykładu do regulacji odpowiedzialności członków zarządu za zobowiązania podatkowe stowarzyszenia wydaje się normować kwestię odpowiedzialności zarządu dość restrykcyjnie – brak dla przykładu podobnej regulacji dla stowarzyszeń zarejestrowanych w KRS.  

W związku z tym, że ustawa wprowadziła możliwość podejmowania czynności prawnych przez stowarzyszenia zwykłe do jej treści wpisano również postanowienia dotyczące sposobu reprezentowania takiego stowarzyszenia zwykłego. Zgodnie z nowymi regulacjami prawnymi stowarzyszenie będzie miało dwie możliwości reprezentowania w czynnościach z osobami trzecimi – jedna z możliwości to reprezentowanie przez przedstawiciela, druga to reprezentowanie przez zarząd stowarzyszenia. Co jednak niezwykle istotne, oba sposoby reprezentacji będą skuteczne tylko o tyle o ile będą dotyczyły czynności dokonywanych w ramach zwykłego zarządu. Podejmowanie przez reprezentantów jakichkolwiek czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu będzie wymagało uprzedniej zgody wszystkich członków stowarzyszenia zwykłego oraz udzielenia przez nich pełnomocnictwa do dokonania tych czynności. Nowe przepisy będą też wymieniały przykładowy katalog czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu. Do czynności tych należeć będą, w szczególności:

1. nabycie oraz zbycie nieruchomości lub prawa użytkowania wieczystego;
2. ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego;
3. zawarcie umowy kredytu albo pożyczki;
4. przejęcie długu, uznanie długu, zwolnienie z długu, przystąpienie do długu, zawarcie umowy poręczenia lub zawarcie innej podobnej umowy;
5. zaciągnięcie innych zobowiązań przekraczających wartość 10 000 zł.

Wskazany katalog czynności ma charakter jedynie przykładowy, nie jest to katalog zamknięty, co oznacza, że również inne czynności przekraczające tzw. zakres zwykłego zarządu będą wymagały zgody wszystkich członków stowarzyszenia zwykłego.  

Wśród różnic pomiędzy stowarzyszeniem zwykłym a stowarzyszeniem zarejestrowanym w KRS wymienić można organ w którym dokonuje się rejestracji. Stowarzyszenie zwykłe nie jest bowiem rejestrowane w KRS, ale przez organ nadzoru (starostę).  Możliwość rozpoczęcia działalności przez stowarzyszenie zwykłe jest uzależniona od wpisu do tego właśnie rejestru. Wniosek o wpis do tego rejestru składa przedstawiciel stowarzyszenia albo zarząd, a do wniosku należy dołączyć:

1. regulamin działalności;
2. listę założycieli stowarzyszenia zwykłego, zawierającą ich imiona i nazwiska, datę i miejsce urodzenia, miejsce zamieszkania oraz własnoręczne podpisy założycieli;
3. imię i nazwisko, adres zamieszkania oraz numer PESEL przedstawiciela reprezentującego stowarzyszenie zwykłe albo członków zarządu;
4. imię i nazwisko, adres zamieszkania oraz numer PESEL członków organu kontroli wewnętrznej, o ile regulamin działalności przewiduje ten organ;
5. adres siedziby stowarzyszenia zwykłego.

Organ nadzoru zobowiązany będzie do dokonania wpisu do rejestru w terminie 7 dni od daty złożenia wniosku, po ewentualnym wezwaniu stowarzyszenia do uzupełnienia braków formalnych tego wniosku.

Podkreślić należy, że stowarzyszenie zwykłe nie może prowadzić działalności w tak szerokim zakresie jak stowarzyszenie zarejestrowane w KRS. Niektóre ograniczenia dotyczące możliwych sfer prowadzenia działalności wynika już wprost w przepisów nowelizowanej ustawy. Zgodnie z nowym brzmieniem art. 42 u.p.s. stowarzyszenie zwykłe nie może:

1. powoływać terenowych jednostek organizacyjnych;
2. zrzeszać osób prawnych;
3. prowadzić działalności gospodarczej;
4. prowadzić odpłatnej działalności pożytku publicznego.

Zmiany wchodzące w życie z dniem 1 stycznia 2017 r.

Kolejnym etapem nowelizacji ustawy prawo o stowarzyszeniach będzie wprowadzenie regulacji umożliwiających przekształcenie się stowarzyszenia zwykłego w stowarzyszenie posiadające osobowość prawna i zarejestrowane w KRS. Zgodnie z nowymi przepisami po 1 stycznia 2017 r. każde stowarzyszenie zwykłe liczące co najmniej siedmiu członków, będzie mogło się przekształcić w stowarzyszenie zarejestrowane w KRS. Przekształcenie takie będzie wymagało zgody wszystkich członków stowarzyszenia zwykłego, wyrażonej w drodze uchwały, zawierającej:

1. nazwę i siedzibę stowarzyszenia;
2. powołanie władz stowarzyszenia;
3. przyjęcie statutu stowarzyszenia, który stanowi załącznik do uchwały;
4. sprawozdanie finansowe stowarzyszenia zwykłego sporządzone na określony dzień w miesiącu poprzedzającym podjęcie uchwały o przekształceniu, które stanowi załącznik do uchwały.

Jeszcze przed podjęciem ww. uchwały stowarzyszenie ma obowiązek zawiadomić członków o zamiarze przekształcenia. Zawiadomienie to ma zostać przekazane członkom stowarzyszenia nie później niż na miesiąc przed planowanym dniem podjęcia uchwały o przekształceniu. Do zawiadomienia należy dołączyć projekt statutu stowarzyszenia oraz informacje o aktywach i pasywach stowarzyszenia zwykłego.

Po podjęciu uchwały o przekształceniu informacja o niej powinna zostać podana do publicznej wiadomości. O przekształceniu powinni również zostać zawiadomieni wierzyciele stowarzyszenia zwykłego.

W związku z możliwością wprowadzenia do ustawy prawo o stowarzyszeniach możliwości przekształcania stowarzyszeń, niezbędne do realizacji tego celu regulacje zostały również wprowadzone do ustawy o KRS i Ordynacji podatkowej. Regulacje te mają na celu wprowadzenie w sposób wyraźny następstwa prawnego dla przekształconych stowarzyszeń.

Podsumowanie

Przedstawiona w powyższym artykule nowelizacja ustawy prawo o stowarzyszeniach wprowadza bardzo wiele zmian. Zmiany te mają niezwykle dużą doniosłość praktyczną. W głównej mierze odpowiadają one postulatom przedstawianym przez organizacje pozarządowe. Wydaje się, że w praktyce bardzo istotne znaczenie będą miały nowe przepisy regulujące możliwość wynagradzania członków zarządu w stowarzyszeniach. W chwili obecnej jest to temat wzbudzający wiele kontrowersji, a bez wątpienie oparcie działalności stowarzyszenia wyłącznie na pracy społecznej swoich członków, w tym również członków stowarzyszenia, nie daje realnych możliwości dużego rozwoju prowadzonej przez stowarzyszenia działalności, w szczególności dla przykładu ogranicza to raczej perspektywy na jakąkolwiek ekonomizację stowarzyszenia. Dodatkowo, przepisy wskazujące na sposób zawierania umów z członkami zarządu stowarzyszenia pozwolą na poddanie odpowiedniej kontroli wszystkich czynności zawieranych pomiędzy stowarzyszeniem a członkami zarządu. Oba te rozwiązania dają dobrą perspektywę na rozwój stowarzyszenia i tworzą sytuację, w której z jednej strony członkowie zarządu będą mogli liczyć na wynagrodzenie swojego zaangażowania w działalność stowarzyszenia, przy jednoczesnym zapewnieniu transparentności i kontroli organów nadzoru nad treścią zawieranych z członkami zarządu umów. Kontrola ta pozwoli na wyeliminowanie ewentualnych nadużyć.     

Zmniejszenie ilości osób niezbędnych do złożenia stowarzyszenia, zwolnienie stowarzyszenia z kosztów postępowania przed KRS, możliwość dokonywania przez stowarzyszenia czynności jeszcze przed rejestracją, jak również rezygnacja organu nadzoru z udziału w postępowaniu rejestracyjnym, to te elementy nowelizacji, które wydają się prowadzić do znaczącego przyspieszenia rejestracji stowarzyszenia i zachęcają do zakładania takiej właśnie formy prowadzenia działalności.

Na koniec wreszcie zauważyć należy, że wprowadzenie nowych regulacji dotyczących sposobu funkcjonowania stowarzyszeń zwykłych, jak również możliwości ewentualnego przekształcenia stowarzyszenia zwykłego w stowarzyszenie z osobowością prawną powinno istotnie zwiększyć zainteresowanie stowarzyszeniem zwykłym, jako formą prawną używaną do realizacji celów statutowych, zwłaszcza w przypadku małych lokalnych organizacji nie zamierzających prowadzić działalności odpłatnej, czy gospodarczej.

Autor: Agata Błaszczyk